05/11/2013 08:26:07

Ebru, ''vallja'' e bojërave

Misteret e artit turk në Shqipëri. Teknika shekullore që i rezistoi kohës, bukuria e bojërave me ngjyrat e tokës dhe 400 trëndafilat e Necmeddin Okyay. Intervistë me mjeshtrin e Ebrusë Abdulvahap Ertekin

HermesNews - “Ab”, në turqisht do të thotë ujë, “bru” është sipërfaqja e ujit. Sipër tyre një masë e shumëllojshme bojërash (foto) në forma rrathësh të përmasave të ndryshme, të cilat spërkaten më anë të një furçe të bërë me qime kali dhe degë trëndafili.

“Bojërat janë të nxjerra nga dheu dhe copëzohen në mes të dy mermerëve. Pra kërkohet një forcë e madhë për ta bërë. E megjithatë, teknika e këtij arti është po ajo që është përdorur në vitet 1400”, thotë mjeshtri turk që jep mësimet e Ebrusë në Institutin e kulturës turke “ISkodra Yunus Emre”, Shkodër.

Quhet Ebru, por Ertekin preferon ta quajë, “vallja bojërave mbi ujë”. Në fakt nuk është tamam ujë, por një masë gjelatinoze bio e hedhur në një enë drejtëkëndëshe prej druri ose hekuri.

Pjesa tjetër që duhet është vrer lopë, bojë toke ose oksid, ujë i distiluar, furçë (e përbërë nga qime kali dhe degë trëndafili), mermer për të copëtuar bojërat, enë bojërash dhe letër.

“Ebruja ka lindur në Turkistan nga ku u eksportua në Indi, Iran dhe Turqi ku njohu lulëzimin e vërtetë dhe mori formën që ka sot. Përdorej për të mbështjellë libra dhe karvanet i transportonin këto libra në Turqi nëpërmjet asaj që quhej “rruga e mëndafshtë”.

“Ebruja në fillim përdorej për mbështjellëse librash, por më pas në Turqi u bë për efekte estetike dhe nëpër mure, korniza dhe libra. Me themelimin e Akademisë së Arteve të Bukura (vitet 70te) ky lloj arti rrezikoi të humbasë me ardhjen e arteve perëndimore, por shumë profesorë u ngritën në mbrojtje të tij”, tha mjeshtri turk.

Interesantë është filozofia dhe delikatesa e artit të Ebrusë. Peneli, ai që do të mbantë në dorë çdo piktor, në fakt është një degë trendafili, dhe mjeshtri të cilit i dedikohet lulëzimi i këtij arti quhet Necmedin Okyay, që kultivoi rreth 400 lloje të ndryshme trëndafilash në bahçen e tij.

Arti është sa i thjeshtë dhe i komplikuar meqë ka rregulla por sekreti qëndron tek përgatitja e bojërave për punë. Bojërat duhet të jenë jo shumë të lëngshme dhe jo shumë të dendura. Gjetja e një gjëndjeje ideale për bojën kërkon dhe katër orë punë plus një doze të mirë durimi.

Por mjeshtrit ruajnë më fanatizëm këtë proçes dhe i kërkojnë nxënësve çdo detaj të përgatitjes deri në finale. Është interesante, mënyra sesi bojërat ndërthyren me njëra - tjetrën duke krijuar forma lulesh, por nuk bëhën kurrë pjesë të njera - tjerës.























Ngjyrat ngelen gjithmonë ashtu siç janë dhe mund të qëndrojnë në letër apo mëndafsh për shekuj më radhë dhë nëpër mure. Arti i Ebrusë ka qenë me padyshim një ide gjeniale dhe është po kaq gjeniale ishte transformimi që ka pësuar gjatë shekujve. Na ndiqni dhe në Facebook dhe Twitter

Doriana Metollari

Dërgo me email | Stampo artikullin