08/03/2013 09:58:34

Brahim Shima, nevoja për një format të ri në gazeta

Intervistë me Kryeredaktorin e gazetës Metropol Brahim Shima. Gazetaria tradicionale duhet t'i përshtatet një modeli të ri. Piku i saj ende nuk është arritur, por gazetaria online sot është më shumë se lajm

TIRANE - Cili është problemi më i rëndësishëm i gazetarisë shqiptare sot ?

Një pyetje që besoj se duhet ndarë në disa pika dhe periudha. Nga pikëpamja personale do të dëshiroja ta ndaja gazetarinë e para vitit 1994-2000, 2000-2004 dhe nga viti 2004 deri më sot. Viti 1994 deri në 2000 është karakterizuar nga mungesa e televizioneve dhe radiove, ndërkohë që kishin vetëm pak gazeta. Parimisht gazetaria e pas vitit 1991 ka nisur me një politizim të tejskajshëm si një nevojë për të folur dhe për të lexuar mendime ndryshe nga ai zyrtari. Ndaj dhe lindja e RD-se është pritur me një bujë të madhe, ashtu si dhe Republika e më pas Koha Jonë dhe Albania. Por duke parë këtë kapërcim të historisë dhe evoluimit të mendimit dhe gazetarët e angazhuar në atë kohë nuk mund t’i shpëtonin përfshirjes në politikë. Madje në një ndarje të qartë ku më pas pjesa më e madhe e tyre kaloi në strukturat politike. Thash dhe më lartë, besoj se kjo ka lindur dhe si pasojë e etjes për të dhënë mendime të ndryshme dhe për të lexuar sa më shumë lajme që dilnin nga kuadrati i vendosur para vitit 1991.

Por jo vetëm kjo. Kam mendimin personal që lajmet e kronikës dhe sociales kishin një karakter abuziv madje dhe shpesh të pavërtetë. Ndoshta e lindur nga etja për të dhënë një lajm të bujshëm, një histori të lexuar që kishte gjithashtu dhe tërheqës të lëxuesve. Në parim lajmi do të konsiderohej i vërtetë kur nuk kishte mjete komunikimi të shpejta. Fenomen që është vënë re më dukshëm në raportimet e ngjarjeve të viteve 1996 dhe fundi i viteve 1997. Por dhe televizioni nuk mund të kryente këtë përplasje të të dhënave pasi në Shqipëri funksiononte vetëm TV publik. Gjithësesi media në atë kohë e ka luajtur rolin e saj në dhënien e mendimit jo zyrtar si dhe duke parashikuar dhe zhvillimet e mundshme në Shqipëri.

Sa i përket vitit 2000 -2004 ka një shpërthim të madh të mediave si vizive, audio dhe të shkruar. Janë krijuar një numër i lartë gazetash si dhe një numër i konsiderueshëm televizionesh si dhe radiosh. Kjo krijoi mundësinë e angazhimit të një “Armate” të re gazetarësh. Por krijimi i shpejtë i një numri të lartë mediash solli pasojat e veta negative dhe pozitive. Së parë gazetarë të rinj, madje dhe pa përvojë u ngritën në karrierë duke kaluar redaktorë. Gjë që për mendimin tim u ka kushtuar më shumë, pasi kanë humbur pjesën e përvojës në terren. Por dhe lexuesi u përball me një larmi të madhe informacioni që mund ta konsideroj dhe si inflacion. Gjithësesi mediat e krijuara nuk krijuan standarde apo modele të reja të ofrimit të informacionit por ndoqën të njëjtin standard duke mos synuar ofrimin e një lexuesi të ri. Gjë që copëtoi ndjeshëm lexuesin ekzistues dhe duke sjellë madje dhe tkurrjen e mëtejshme.

Por nga ana tjetër ka dhe efektet e veta pozitive pasi pikërisht kjo kohë shihet si një garë e fortë mes gazetarëve, qoftë të shtypit të shkruar, televizioneve dhe radiove. Garë që kërkonte cilësi të të shkruajturit si dhe një vërtetim sa më të plotë të lajmit që jepet. Ndërsa gazetarët u larguan nga auto politizimi i tyre. Po ashtu u krijua një terren i fortë për analistë që kishin hapësirën më të madhe të të shprehurit lirshëm.

Pas vitit 2004 kemi një shpërthim të televizioneve me emisione si dhe një nisje të re të mediave online. Mund të them se kjo ka goditur disi median e shkruar pasi televizioni plotëson thuajse të plotë kuadrin e lajmit, informimit dhe argëtimit. Jo vetëm emisionet e lajmeve, por dhe emisione të tjera sollën dhënien e analizës më të plotë në të gjithë sektorët. Ndërsa sigurisht dhe lajmi jepej në kohën më reale. Në vitet 2009 deri më sot kemi televizione që japin lajme në çdo minutë, si dhe faqe online, që japin po ashtu informacione të minutës së fundit.

Por nuk jam i mendimit se epoka e gazetave ka përfunduar këtu. Për mendimin tim gazetat e shkruara nuk e kanë arritur asnjëherë pikun e tyre. E thash dhe më lart gazetat ende nuk kanë krijuar një format më ndryshe nga ai tradicional, për të kërkuar lexues që më herët nuk e kanë pasur. Gjë që do të vijë e detyrueshme pasi gazetat në themel kanë shitjet që janë të rëndësishme për thithjen e reklamave dhe të ardhurave. Ndaj dhe kjo pjesë besoj se në një moment të caktuar do të rregullohet natyrshëm si efekt i tregut të lirë.

Një pikë tjetër problematike është afrimi i një armate gazetarësh, ku vetëm pas një stabilizimi të tregut dhe mes tyre do të kthehet konkurueshmëria që do të rilind cilësinë. Kjo në çdo pjesë të medias, online, të shkruar, vizive dhe radio.

Cilat janë influencat e raportimin në mediat shqiptare ?

Pik së pari ka një perceptim të dukshëm se media është e censuruar në raportimin e saj. Por jam i mendimit se këtu duhet bërë një dallim i qartë. Jam dakord me mendimin se në Shqipëri ka media që mbështesin krahun e djathtë politik dhe atë të majtë. Por kjo i përket linjës editoriale të këtyre gazetave. Dhe në këtë aspekt duhet ndarë lajmi me linjën politike, pasi vihet re se gazetat që janë hapur pro mazhorancës në pushtet vijnë gjithnjë e në tkurrje, kjo për shkak se efekti i tregut nuk të lejon një gazetë që censuron lajmin. Pra dhe vetë mediat janë të detyruara që të mos e përjashtojnë informacionin. Por se linja që kanë zgjedhur i drejton në rubrika që i shkojnë më në favor njërës apo tjetrës forcë politike.

Ajo që për mua influencon në media është pasiguria e gazetarëve. Kjo pasi presioni i personave që preken nga një lajm nuk arrihet të përballohet nga shumica e gazetarëve. Këta të fundit nuk kanë të ardhura që do të justifikonin qëndrueshmërinë përballë këtij presioni. Ndaj dhe gjithnjë e më shumë i largohemi lajmit të fortë të rubrikave jo politike por që janë sensitive për publikun. Lajmet e forta në pjesën dërrmuese i përkasin politikës pasi kjo e fundit nuk mund të godasë hapur gazetarin. Por dhe në momentin që bën presion nuk ka një dhunim të gazetarit.

Sa dhe si ka dalë lajmi/informacioni në Shqiperi nga kornizat e vjetëra ?

Jam me mendimin se korniza e informacionit të para viteve 1991 nuk ekzsiston në Shqipëri. Së pari media nuk ka një rol propagande, por ka një rol informacioni. Dhe duke marrë si bazë shumësinë e mediave që ka në Shqipëri fenomeni nuk ka më vend. Kjo pasi konkurrenca e eliminon vetiu rolin propagandues. Madje mbështes idenë se sa më shumë media që të kemi sa më shumë diversitet mendimi aq dhe më shumë forcohet demokracia, pasi lajmi nuk mund të fshihet pasi do të dalë në një media.
Si po ndikon interneti në transformimin e informacionit në Shqipëri ?
Interneti është pjesa më e fundit ku mediat klasike vihen përballë konkurueshmërisë. Dhe kur ka konkurueshmëri ka dhe zhvillim. Pra interneti jo vetëm që ofron një lexues tjetër, jo vetëm që krijon hapësirën për një informacion të shpejtë por dhe detyron televizionet, radiot e gazetat të ndryshojnë formën e të sjellurit ndaj lexuesit. Dhe për mbi të gjitha interneti shndërrohet në një pikë ku lajmi nuk fshihet. Pra jo vetëm gazetarët janë profesionistët e gjetjes dhe dhënies së lajmit. Janë dhe vetë lëxuesit që bëhen pjesë e plotësimit dhe ndonjëherë e dhënies së lajmit të parë. Ndërkohë që këto informacione të lexuesve kthehen në një pikë referimit për ndjekien e lajmeve prej profesionistëve. Në këtë kontekst dhe sjellja e mediave të tjera do të vijë drejt asaj çfarë lexuesi kërkon prej tyre duke i detyruar drejt riformatimit.

Si po ndikon interneti në rolin e zëdhënësit në Shqipëri ? Po zbehet ai ?

Nuk jam dakord me këtë konkluzion, pasi një medie, sidomos ajo on line, është opozitë e fortë ndaj zëdhënësit. Në rastin kur media në internet paraqet informacionin e zëdhënësit, ky informacion do të përballet me kundërshtimin ose mbështetjen e këtij zëri. Por detyrimisht zëdhënësi do të jetë gjithmonë pikë e rëndësishmë e institucioneve. Por në këtë rast dhe zëdhënësit nuk do të mund të jenë aprofesionist. Por do të tentohet drejt zyrave të mirëfillta të kontrollit të impaktit të informacionit si dhe të formës së paraqitjes së tij.

Si e shikoni të ardhmen e mediave shqiptare ? Mendoni se do të bëjnë një kalim i shpejtë online ?

Përsa i përket Shqipërisë shikoj një forcim të mëtejshëm të medias në internet. Jo vetëm në informacionin e shpejtë, por dhe në analiza, reportazhe e rubrika të tjera. Shembuli juaj tregon që po tentohet të shkohet drejt një epoke tjetër, pra jo vetëm lajmi i shpejtë, por dhe thellim. Normalisht dhe gazetat do të shkojnë drejt tregut të gazetave print në internet, nëpërmjet abonimeve apo blerjeve të menjëhershme. Tashmë disa media e ofrojnë këtë shërbim me pagesë disa falas. Por që dhe kjo do të kthehet në një tjetër pikë të rëndësishme. Por e thash dhe më lart ndaj mendimin se media e shkruar ende nuk ka arritur pikun e saj dhe gjithnjë do të ketë nevojë për të.

Cilat janë pesë gjërat që një gazetar teknologjik sot duhet t’i ketë sot patjetër ?

Stilolaps, le të dhe një strategji të mirë për të mbajtur arkivën e tij. Sigurisht duhet të ketë intuitën e fortë, guximin dhe dashurinë për lajmin.


* Hermesnews©AllRightsReserved
Çdo riprodhim i paautorizuar ndëshkohet sipas ligjeve në fuqi

Intervistoi Doriana Metollari

Dërgo me email | Stampo artikullin