20/10/2013 17:40:34

Cfarë u mëson Jane Eyre femrave të shekullit të XXI?!

Para pak ditësh ishte përvjetori i librit “Jane Eyre”, nga shkrimtarja viktoriane Charlotte Bronte, i publikuar në 1847-ën

HermesNews - Dikur shkrimtari italian Cesare Pavese thoshte: “ Letërsia është një mënyrë mbrojtjeje ndaj padrejtësive të jetës”. Sa e vërtetë! Shpesh herë mund të gjejmë vetveten në faqet e një libri ose më mirë në mesazhin që ai percjell. Dhe jo rrallë herë kjo ndodh me libra të shkruar kohë më parë. Kjo është magjia e letërsisë. Nuk ka kohë, vend apo rrethanorë të tillë që ta kufizojnë . Letërsia dhe mesazhi i saj janë të përhershëm, të vlefshëm për çdo kohë e çdo situatë.

Para pak ditësh ishte përvjetori i librit “Jane Eyre”, nga shkrimtarja viktoriane Charlotte Bronte, i publikuar në 1847-ën. Kushdo ta ketë lexuar, e pamundur të mos jetë magjepsur pas kurajos dhe fokusit në botën e brendshme të një gruaje që ai përcjell. Nuk është një roman gotik si shumë të tjerë të periudhës viktoriane, është pothuajse i pari i sojit të tij. Eshtë shkruar nga një grua rreth sferës së ndjenjave të një gruaje. Pa harruar se romani është shkruar dy shekuj më parë kur mbizotëronte ende mentaliteti i “një grua që lexon është e rrezikshme”.

Po sa mund të vlejë ky libër dhe mesazhi i tij në ditët e sotme? Eshtë e vërtetë që sot gratë kanë bërë hapa të mëdha në realizimin e të drejtave të tyre, ama nuk kanë arritur ende ta mposhtin plotësisht pasigurinë dhe ndrojtjen në raport me seksin tjetër apo thjesht me mënyrën se si e përballin jetën.

Bronte konsiderohet si studiusja e parë e botës së brendshme, e analizës së ndërgjegjës dhe ndjenjave njerëzore, të femrës në veçanti. Personazhi i romanit të saj, Jane Eyre, është padyshim një heroinë që shkon kundër rregullave të imponuara. Ndryshe nga sa mund të pritej, ajo nuk është e bukur. Një faktor kryesor ky që tregon rebelimin e shkrimtares ndaj standarteve të bukurisë dhe joshjes që karakterizojnë personazhet e pjesës më të madhe të letërsise viktoriane.

Jane Eyre është edhe mishërimi i një gruaje të fortë, që lufton për një jetë më të mirë, duke lënë pas të shkuarën e hidhur. Eshtë shembullore për çdo grua përsa i përket vetëbesimit, të cilin ajo e krijon hap pas hapi, pa tundosje, e fokalizuar në objektivat e saj dhe me një dëshirë të madhe për të arritur atë çka mendon se është më e mira për të pa u ndaluar nga pengesat e shumta që mund t’u presin udhën grave të cilësdo epokë.

Romani ishte mjaft tronditës për kohën në të cilën u shkruajt dhe u publikua. Njëri nga kritikët pati thënë: “Mund të jetë shkruar nga një zonjë, me siguri jo nga një zonjushë”. Megjithatë edicioni i parë i romanit u shit pothuaje i tëri në vetëm 6 javë.

Kjo nuk do të thotë se romani i Charlotte Bronte është i përkryer. Asgjë nuk është e përkryer. Eshtë edhe kjo ndoshta që e bën më tepër interesant. Protagonistja gjithashtu nuk ka aspak një karakter të përkryer dhe gjithashtu mund të rradhitet ndër difektet apo mangësitë e saj fakti që vazhdon t’a quajë “imzot” burrin që ajo dashuron. Mjaft përulëse kjo e fundit, por nuk duhen harruar rrethanat në të cilat libri u shkruajt.

Megjithatë, ai mbetet një roman që ka bërë histori dhe që vlen për çdo kohë, çdo rrethanë. Madje, do ishte mirë që çdo femër ta lexonte, ndoshta do ndikonte pozitivisht në nxitjen e një karakteri origjinal dhe të qëndrueshëm . Ja disa gjëra që çdo femër duhet të vlerësojë nga ky roman dhe ti bëjë të vetat:

1-Nuk mund të kapërcehet as të fshihet e shkuara, duhet të përballesh me të, pavarësisht sa e keqe mund të ketë qenë ajo. Jane Eyre, e vogël, ishte jetime dhe trajtohej si mos më keq nga të afërmit e saj. E pamundur mos të prekesh nga mizoria dhe ligësia e njerëzve që e rrisin atë. Kushuriri i saj John-i është më i ligu. Ata i kujtonin asaj vazhdimisht se ishte jetime, e përjashtonin nga lojrat dhe nuk hezitonin ta mbyllnin në dhomën në të cilën kishte vdekur xhaxhai i saj.

Ajo i shkëput marrëdhëniet me të afërmit a saj para se të largohet, por megjithatë gjatë qëndresës në konvikt ajo mëson sa e rëndësishme është të falësh, të hedhësh pas krahëve, të mbyllësh një sy. Nga shoqja e saj e konviktit, e sëmurë, Jane mëson se jeta është shumë e shkurtër për të mbajtur mëri, për të numëruar padrejtësitë apo ligësitë e pësuara. Ka kaq shumë gjëra të bukura në jetë për të iu gëzuar, sa s’ja vlen të merresh me ato që s’shkojnë .

2- Vetëm ju mund ta vendosni fatin tuaj! Jeta mund të jetë shumë e padrejtë shpresh herë, por çelësi i zgjidhjes qëndron vetëm tek vetvetja. Duhet forcë për të ndërtuar një karakter të qëndrueshëm që t’i bëjë ballë çdo pengese që del përpara. Vetëm ne vendosim dhe përcaktojmë rrjedhën e jetës sonë. Jeta është luftë, vetëm me vetëbesim, përkushtim dhe vendosmëri mund t’ja dilet mbanë.

3- Mos ngurroni të shprehni pëlqimin për dikë! Arsyeja është shumë e thjeshtë. Ndërkohë që e mbani brënda, pa e shprehur, ai s’do ta dijë kurrë dhe do të jetë gjithsesi një rast i humbur. Një flakëz që lind dhe shuhet në heshtje. Ta shprehësh hapur do të thotë që mund edhe të refuzohesh, por të paktën do të jetë më pak e dhimbshme se sa të lësh një ndjenjë të shuhet në heshtje. Kur ka edhe mundësinë më të vogël të mundshme që ndjenja të lulëzojë, nuk ka arsye për ta strukur në vetvete.

4- Të duash dhe të respektosh vetveten është tepër e rëndësishme. Eshtë çelësi i vetëm për të arritur pavarësinë nga të tjerët. Secili nga ne ka përbrënda një zë të imët që shpesh herë përballet me arsyen. Pasojat mund të jenë pozitive apo negative, varet nga sa rëndësi ne i japim. Kur Jane po largohej nga Rochester, ajo pyet veten se kush do të kujdesej për të tani që ishte krejt e vetme. Një zë brënda saj i thotë: “Kujdesu për veten! Sa më shumë e pambrojtur, e vetmuar dhe e braktisur të jesh, aq më tepër duhet ta duash dhe respektosh veten.

5- Të qenit gjithmonë pozitiv dhe largpamës. Kur Jane ishte ende e re, ajo ndjente shumë keqardhje per veten, por me kalimin e kohes fillon të vërë re se çdo rrugë e ka një zgjidhje dhe çdo gjë e ka një anë pozitive. Mjafton të dish ta dallosh. Eshtë humbje kohe dhe demoralizuese të fokusohesh vetëm tek gjërat që nuk shkojnë. Mund të jesh shumë më i lumtur nëse hedh pas krahëve një pjesë të atyre pengesave që jeta të parashtron nga hera në herë. Cdo njeri duhet t’i përballë herët a vonë , diferenca qëndron tek rëndësia dhe vendi që ata zënë në jetën dhe objektivat e njeriut.

6- Nuk duhet ti lejosh askujt të të pengojë të bësh diçka vetëm sepse je femër! Të jesh femër nuk do të thotë se aftësitë apo mundësitë e tua janë të kufizuara përpara atyre të një mashkulli, përkundrazi… Një pjesë e këtij romani (e përsëris, i shkruajtur në 1847!) reciton: “ Zakonisht mendohet se femrat janë të qeta, por në të vërtetë ato ndihen po njësoj si meshkujt.[…]. Vuajnë nga rregullat e hekurta që u imponohen apo nga inercia absolute që u kërkohet pikërisht në të njëjtën mënyrë siç do vuanin edhe meshkujt. Shpesh herë kufizohen fushat e veprimit të tyre, mendohet se për një femër është më i përshtatshëm gatimi apo të luajturit në piano. Eshtë kaq e padrejtë t’u imponohen atyre rregulla të tilla apo të përqeshen kur duan të mësojnë më shumë nga ç’është parashikuar për to!” Nuk ka asgjë (jo biologjike) që një mashkull mund ta bëjë dhe një femër jo. Të marrësh një mësim të tillë nga një libër i shkruar dy shekuj më parë, është shumë më tepër i vlefshëm se mijëra libra të shkruar sot.

7- Jeni më të forta nga ç’mendoni! Njerëzit në përgjithësi janë elastik. Nuk ka asgjë që nuk kapërcehet. Duhet vetëm vetëbesim dhe vullnet për të ecur përpara.

8- Bukuria qëndron në syrin e atij që vlerëson! Të jesh e bukur nuk do të thotë të jesh domosdoshmërisht e suksesshme, por për një femër të shekullit të XIX, kjo mund të parashtronte pengesa në bazë të kritereve të atehershme . Jane nuk ishte aspak e bukur sipas kritereve të kohës. Shkrimtarja ka qenë mëse realiste: Jeta ka qenë më e vështirë për Jane sepse ajo nuk ishte e bukur. Kjo është një kritikë direkte e shkrimtares ndaj mentalitetit viktorian, ku u jepej përparësi femrave në skaj të standarteve të bukurisë. Jane është një person tej mase interesant, po jo e bukur. Mesazhi?! Do jeni më të lumtur nëse reshtni së kujdesuri më tepër se ç’duhet për pamjen. Ka kaq shumë gjëra për t’u zbuluar dhe vlerësuar në këtë planet!

9- Mundësitë e jetës janë të pafund për kë ka kurajon të rrezikojë! Guximi është ndoshta ajo që më tepër se çdo gjë çon përpara njerëzimin. Shumë mundësi anullohen nga hezitimi. Si rrjedhojë të gjithë ndjejnë keqardhje në fund që nuk ndoqën ëndrrat e tyre . Vepro sa je në kohë! Shumë raste apo mundësi nuk shfaqen dy herë. “Carpe diem” ky i pavdekshmi!

10- Mos kini frikë të shprehni mendimin tuaj! Heroina Jane nuk ngurroi aspak të përballej me teton që e keqtrajtonte, as të qortonte Rochester kur zbuloi se ai ishte i martuar me një tjetër. Nuk trembet aspak të thotë mendimin e saj kur është e nevojshme. Në më të shumtën e rasteve diskutimi dhe përballja janë çelësat e sqarimit. Eshtë shumë më fryt-dhënëse të diskutosh rreth një problemi sesa ta flakësh në humnerën e errët të mërisë.

11- Së fundmi, nëse vendosni të martoheni, bëjeni vetëm dhe ekskluzivisht për dashuri! “Unë nuk dua të kaloj jetën me një të huaj, unë dua shpirtin binjak, të ngjashëm me mua, për të cilin të kem ndjenja të thella”- mendon Jane Eyre në një pjesë të romanit. Ajo e refuzon propozimin qe i ofrohet pas ndarjes nga Rochester, jo sepse ai ishte një njeri i keq, por sepse nuk e dashuronte! Si mund të mendosh të kalosh një jetë të tërë me dikë që nuk të ngjall ndjenja, emocione ?!
Na ndiqni dhe në Facebook dhe Twitter

Daniela Vathi

Dërgo me email | Stampo artikullin