Analiza
11/11/2014 18:19:02
Si t'i kuptojmė adoleshendėt ?
nga Manjola Baēi
HermesNews - Tė jesh adoleshent, ėshtė njė moshė me komplekse dhe me njė jetė e jetuar nė eufori. Njė moshė me stacione tranziti me vetvehten dhe me tė tjerėt (botėn). Ku provohen njė mori ndjesirash, ku ėshtė diktuar dhe pėrcjellė me njė 1001 arsye se pėrse ėshtė e tillė. Nuk dua tė jem pėrsėritėse atė ēka kanė thėnė psikologėt e zhvillimit pėr fėmijėt e mė tutje. Por njė gjė ėshtė e sigurt, kjo periudhė moshe (adoleshenca) ndryshon edhe nė kontekstin dhe kulturėn ku jeton.
Ta kuptojmė dhe pranojmė kėtė moshė zhvillimi me njė kėndvėshtrim pozitiv, Ҫdo herė do ketė pėrplasje brezash dhe sistemi, pėr sjelljen dhe zhvillimin e moshės adoleshencė, por do jetė e njėjtė mėnyra sesi kjo moshė pėrjeton botėn ku jeton me fantazi, me ėndėrra, me njė jetė ashtu siē do e donte ai, por asnjėherė tė vuajė dhe tė vetvritet, kėto i ndodhin pasi has kundėrvėnie dhe tė mos pranuarit ashtu si ėshtė ai/ajo tė brishtė dhe tė etur pėr tė marrė gjithēka njėherėsh.
Jemi ne tė rriturit qė ia vėshtirėsojmė dhe i vėmė lakun nė fyt, kjo pėrpos mėnyrės qė ne duam mė tė mirėn e tyre, apo pėr mėnyrėn sesi zgjedhim tė jetojmė, nė dhunė, tė braktisur, jo pėr tė hapur plagė apo tė gjejmė fajtorin, por i rrituri mbetet ai me gabime mė tė mėdhaja dhe qė nuk zgjedh pėr ti ndrequr, por i jep dhe shėmbullin jo tė mirė tė situatava qė kalon.
I jep pėrparėsi veprimeve egoiste dhe autoritare, qė ushtrohet tek mosha qė nxit rebelizėm, indiferetizėm.
Vėshtirėsia dhe makthi ka filluar, si fillim pėr tė rriturin (prindi), edhe pse kjo mungesė oksigjeni ėshtė pėr shkak se ky i rritur ndihet nėn presion pėr mos menaxhimin e konfliktit mes atij dhe adoleshentit. Duhet tė kuptojmė se pėrse kjo moshė ka stuhi edhe nė qiell tė pastėr me diell dhe mot tė ngrohtė, mos vallė e kemi ndihmuar ne ti ndodhi kjo gjėndje?
Qėh nė fėmijėrinė e hershme, kemi mundėsinė pėr tia lehtėsuar vėshtirėsitė e fėmijės, pėr ti kapėrcyer situatat e pakėndshme, pėr ta dashur dhe treguar sesa e/i rėndėsishėm ėshtė pėr ta.
Ja pėrse mosha e adoleshencės ka pėrpjekje pėr tė qėnė ndryshe dhe i ēuditshėm, pėr njė pjesė qė i quan si tė tillė. Ndihen si tė mėnjanuar, qė nuk i dėgjon njėri, edhe kur i dėgjojnė, nuk i marrin seriozisht nevojat e tyre, dhe ēfarė ndiejnė nė tė vėrtetė.
Ndihen tė padobishėm, meqė bėjnė vetėm prapėsira, nuk i besohet, edhe nė qėllimet e mira, gjithmonė do tė fshihet ndonjė gėnjeshtėr, pėr tiu plotėsuar dėshirat. Ndjehen tė neglizhuar, edhe nė momentet mė tė bukurat tė tyre.
Ҫdo gjė i jepet e cunguar, tabuja e vdekjes dhe e seksualitetit. Janė frikėra dhe pasione qė njeriun do e pėrndjekin gjithmonė dhe nuk mund tė mohohen apo tė cungohen ato. Kjo moshė lidhet fort ngushtė me tre pikėpamje qė janė udhėheqėse pėr adoleshentin, vet-aktualizimi, intuita, intimiteti.
Njė tjetėr aspekt nė personalitetin e saj/tij ėshtė kriza e identitetit qė vjen si rrjedhojė e mos pėrmbushjes sė disa nga dobėsitė qė e lė kėtė moshė tė paushqyer me siguri dhe dashuri, ku ai me tė drejtė ia mohon pyetjen vehtes Kush jam unė, dhe njė plasaritje e tillė, mė vonė bėhet me tė ēara mė tė thella pėr personalitetin e individit.
Adoleshenca duhet tė zhvishet nga kompleset.
Janė ndjesira qė intruvizohen adoleshentit, ndjenja e fajit, ndjenja e turpit,n djenja e frikės, kėto nuk tė lėnė tė ēlirohesh por tė mbėrthėjnė mė tepėr, thua qė kjo moshė ka bėrė fajet mė tė mėdha, pa filluar ende. Mos t'ia atribojmė fajet tona, atė qė nuk e kemi bėrė ne ta bėjnė dhe ata, jo ata do zgjedhin atė qė iu afrohet personalitetit dhe aftėsisė sė tyre.
Pa e mbaruar fjalėn mirė themi Mos, kėshtu ia ndėrpresim dėshirėn pėr tė thėnė atė qė mendon, edhe e pakuptimtė qoftė rėndėsi ka qė merr guximin dhe e thotė. Mos e korigjoni nė momentet kur flet, apo ta vini nė lojė kur thotė diēka jashtė kontekstit tė bisedės, do tė thotė qė po tenton tė thotė diēka por nuk po gjen kohėn dhe vendin, kėtu duhet ta ndihmoni jo ta ndėrprisni.
Komplekset janė mėnyra mė e keqje pėr tiu instaluar njeriut, aq mė pak njė moshe naive qė nuk e kupton por bindet pėr tė qėnė nė disa rregulla qė tė rriturit i kanė tė kamufluara dhe nuk dalin dot tė jenė vetvetja. Kėtė e shohin adoleshentėt dhe kundėrvihen me manifestimet e tyre tė sjelljes, por qė jo tė gjitha rastet kanė njė sukses. Ja si mund tė pėrmirėsohemi dhe ta kuptojmė mė mirė kėtė moshė.
Tė pėrpiqemi tė mos vėmė kushte tė rrepta karshi tyre, por dhe ti shpėrblejmė kur na kėnaqin me sjelljen dhe performancėn e tyre. Tė qeshim me ta sa herė qė ata kanė njė motiv pėr ta bėrė kėtė. Mė tepėr liberal kur duhet dhe mė pak autoritar kur duhet. Tė jemi aty, kur ata na shtyjnė dhe ta bėjmė pėr tė qeshur kur ndihet melankolik. Tė respektojmė momentet kur kėrkon tė jetė vetėm, por mė pas nxirre pėr shėtitje apo tė hani ushqimin qė ajo/ai do.
Fali nga vetja mė tė mirėn tėnde,dhe tregoji sesi i zgjidh ti problemet qė ke si prind. Adoleshentėt nuk janė tė rrezikshėm, jemi ne, stili i jetės qė i rrezikon ato. Dashuri dhe pėrkushtim kanė mė tepėr nevojė dhe gjithēka tjetėr e vogėl e mėson rrugės. Ne nuk jemi tė pagabueshėm, por tė duam tė jemi prindėr tė mirė dhe tė duam tė njohim nevojat e tyre.
*Autorja ėshtė Psikologe Klinike manjolabaci.com