Analiza
09/12/2013 20:28:31
Pyetje rreth RTVSHsė
nga Alfred Peza
TIRANE - Shqipėria nuk ka sot de facto njė transmetues publik. Njė radio -televizion qė ti shėrbejė nevojave dhe interesave tė pronarit tė saj tė vėrtetė: Qytetarėve tė kėsaj Republike. Ai qė ne sot e njohim si Radio Televizioni Publik Shqiptar, nuk ėshtė gjė tjetėr, veēse njė institucion qė i ngjan asaj lopės qė ushqehet me paratė e taksapaguesve shqiptarė, por qumėshtin dhe nėn produketet e saj, i pėrfitojnė vetėm lidershipi i qeverive tė radhės dhe disa nga drejtuesit kryesorė tė institucionit. Kėshtu ka qenė dhe kėshtu ėshtė ende edhe sot, pas plot 23 vjetėsh pluralizėm nė kėtė vend.
E gjithė bota e pas luftės sė ftohtė ėshtė transformuar, ku mė shumė e ku mė pak, duke iu pėrshtatur rregullave tė ekonomisė sė tregut. Vetėm kėtu nė Shqipėri, mund tė gjesh ende njė institucion monist, qė ushqehet me paratė e taksave kapitaliste. Funksionimi i tė cilit buron nga Parlamenti pluralist, i njė shteti me ekonomi tregu dhe e njė vendi qė po merr statusin e vendit kandidat pėr nė Bashkimin Europian. Kjo korporatė e ēuditshme quhet Radio Televizioni Shqiptar.
Transmetuesi ynė publik ėshtė punėdhėnėsi mė i madh nė Shqipėri, me mbi 1 000 punonjės, por me rendimentin mė tė ulėt. Pasi shikueshmėria e tij ėshtė nė kufijtė e 2-3 pėrqindėshit tė totalit tė tortės sė shikueshmėrisė sė televizioneve. Megjithėse me kapitale qė vlerėsohen nė mbi 1 miliardė euro dhe me histori mbi gjysėm shekullore, ky transmetues sot konkurohet nė treg nga tė gjitha radiot dhe televizionet private me histori 10- 15 vjeēare, e deri tek ēdo kioskė mediatike njė dhomė e kuzhinė, qė kanė mbirė ngado.
Dikur ėndrra e ēdo shqiptari pėr tė dalė qoftė edhe njė herė nė ekranin e tij, sot turpi ynė kolektiv. Dikur ėndrra e ēdo gazetari, e ēdo tė riu apo tė reje qė synonte gazetarinė, sot zgjedhja e tyre e fundit profesionale.
- Ēfarė duhet bėrė me njė institucion qė ka 1 miliardė euro asete?
- Qė e fillon 1 janarin e ēdo viti me 10 milionė euro buxhet fillestar nė arkė?
- Qė ka tė punėsuar mbi 1 000 njerėz?
- Qė ka shtrirjen mė tė madhe tė sinjalit televiziv nė njė vend thellėsisht malor si yni?
- DHE qė ka arkivėn filmike mė tė pasur nė historinė e kėtij vendi?
Sigurisht qė ai duhet reformuar, mendojnė tė gjithė. Por, ēfarė konsiderohet rėndom reformė nė kėtė vend? Aq mė tepėr sa herė qė ka rrotacione pushteti si ky qė realizuam pas zgjedhjeve tė 23 qershorit tė kėtij viti? Ndryshim i ca drejtuesve tė zgjedhur nga njė mazhorancė e djeshme, me disa tė tjerė tė zgjedhur nga mazhoranca e re qė unė pėrfaqėsoj sot? Vetėm ndryshim tė kuajve tė karrocės, pėr shkak edhe tė ligjit, pėr tė zėvendėsuar anėtarėt e vjetėr tė Kėshillit Drejtues tė RTSH me anėtarė tė rinj? Kryetarin e kėtij kėshilli me njė tjetėr? Dhe drejtorin e pėrgjithshėm aktual me njė drejtor tė ri?
JO.
Eshtė koha pėr tė reformuar thellėsisht njėherė e pėrgjithmonė Radio Televizionin Shqiptar. Pėr tia rikthyer njėherė e pėrgjithmonė, pronarit tė saj tė vėrtetė: Publikut shqiptar. Shpreh vullnetin e mazhorancės qeverisėse qė pėrfaqėsoj, se: Qeveria e Edi Ramės dhe mazhoranca e majtė qė qeveris sot Shqipėrinė, nuk kanė as mė tė voglėn dėshirė dhe vullnet pėr tė bėrė nė vijimėsi me RTSH, atė qė kanė bėrė qeveritė dhe mazhorancat e derisotme. Ne shprehim angazhimin tonė tė plotė, pėr tė reformuar thellėsisht, njėherė e pėrgjithmonė transmetuesin publik shqiptar. Pėr ta transformuar atė cilėsisht ndryshe nga ana profesionale, strukturore, teknike dhe ligjore po qe nevoja. Si nė formė ashtu edhe nė pėrmbajtje. Pėr ta futur njėherė e pėrgjithmonė edhe kėtė institucion, nė rrugėn e pakthyeshme tė shndėrrimit nė njė nga instrumentet kryesore nė dobi tė opinionit publik shqiptar, si tė gjitha mediat publike nė shoqėritė e zhvilluara tė epokės sonė.
Ne duhet tė synojmė tė shndėrrojmė TVSH nė garanten e sistemit tė vlerave mediatike, vlerave tona kombėtare dhe profesionalizimit. Rregullatore tė balancave nė tregun e transmetimeve nė pėrgjithėsi dhe operatorėve televizive privatė nė veēanti. Rruga drejt kėtij objektivi, nuk do tė jetė e thjeshtė. Pėrpara nesh ka shumė pengesa pėr tė kapėrcyer, mentalitete pėr tė tejkaluar, interesa pėr tė anashkaluar dhe kohė tė humbur pėr tė rikuperuar.
Njė gjė ėshtė e sigurtė. Se kjo reformė nuk mund tė realizohet as me terapi shoku, as me orėn zero, as me skenarė grekė dhe as me shkopin magjik. Por, me durim, me profesionalizėm, me sa mė pak dhimbje, por mbi tė gjitha me vizion. Nėpėrmjet njė platforme gjithėpėrfshirėse, projekti tė qartė dhe strategjie qė arrin tė harmonizojė vlerat mė tė mira tė sė shkuarės dhe nevojave mė tė mėdha tė sė ardhmes.
Kjo reformė duhet tė arrijė qė ti afrojė qytetarėve shqiptarė, njė transmetues publik sa mė profesional, sa mė tė balancuar pėr informimin dhe argėtimin e tyre. Pėr ruajtjen dhe promovimin e vlerave tona kombėtare dhe ecurinė e rrugėtimit tonė integrues. Njė mundėsi pėr tė rirregulluar njėherė e pėrgjithmonė balancat e shprishura nė tregun mediatik shqiptar. Vetėm nė kėtė mėnyrė, militantizmi, klientelizmi, parcelizimi dhe dilitantizmi i sotėm do tė zėvendėsohen nesėr, me magjinė e marrėdhėnieve tė kėrkesė- ofertės sė tregut. Mbi bazėn e cilėsisė, shikueshmėrisė, vlerave dhe nevojave tė opinionit publik shqiptar.
Modelet qė ne mund tė ndjekim pėr ta realizuar kėtė reformė janė tė shumta. Si nė perendim ashtu edhe nė ish lindjen komuniste. Ato mund tė jenė njė pasqyrė ku ne mund tė shohim tė ardhmen e RTSH. Njė paqyrė qė nuk duhet tė na bėjė gjithėsesi qė ne tė humbim vlerat, traditėn, veēoritė dhe specifikat tona. Dixhitalizimi i transmetimeve radiotelevizive nė Shqipėri deri nė mesin e 2015, pėrveēse njė proces detyrues nė pėrpjekjet tona pėr pėrafrimin me Bashkimin Europian, ėshtė edhe njė mundėsi e artė, pėr tė krijuar mė shumė hapėsira pėr transmetimet tona publike.
Sipas mendimit tim krejt personal, i zhveshur nga kostumi i deputetit tė PS, por thjeshtė si ish gazetar televiziv mendoj se: Kjo duhet tė na ēojė drejt ruajtjes sė RTSH si njė institucion me vlera tė pacėnuara mediatike mbarėkombėtare shqiptare. Duke i lėnė hapėsirė shfrytėzimit tė kanaleve tė tjera publike, pėr tė plotėsuar nga ana editoriale, nevojat e realitetit tonė politik dhe pluralist. Qė do tė thotė se RTSH nė kanalin e pare qe ka patur dhe ka sot duhet ruajtur edhe net ė ardhmen. Por duke u reformuar plotesisht pėr tė patur vlerat e paanėsisė sė plotė profesionale nė transmetimet publike mbarėkombėtare shqiptare.
Ndėrsa njė kanal i dytė dhe njė kanal i tretė i televizionit publik shqiptar, mund ti kenė tė orientuara politikat e tyre editoriale, drejt pasqyrimit tė qėndrimeve politike nė interest ė publikut, njėra pranė mazhorancės dhe tjetra pranė opozitės. Duke krijuar nė kėtė mėnyrė, jo njė ekran tė vetėm, por njė buqetė transmetuesish publikė. Ku tė harmonizohen pa interferuar tek njėra- tjetra, vlerat mė tė mira profesionale dhe pluraliste.
E gjitha kjo, duke menaxhuar shumė herė mė mirė se deri mė sot pasuritė, burimet teknike dhe financiare tė transmetuesit publik. Pa patur nevojėn e investimeve te reja tė paparashikuara dhe duke mos ngritur asnjė lek, taksėn qė qytetarėt e kėtij vendi, paguajnė sot pėr aparatin televiziv. Kjo mbetet njė ēėshtje pėr tu diskutuar edhe pėrtej kėsaj tryeze. Pasi vendimarrja pėr ēėshtje tė tilla, pėrveē tė tjerash, kėrkon edhe njė vullnet tė plotė dhe njė pakt tė madh politik mes mazhorancės dhe opozitės.
Pjesė e kėsaj nevoje pėr njė reformė tė thellė, mund tė jenė paralelisht, edhe kultivimi i kulturės sė matjes sė audiencave radiotelevizive, sondazheve dhe exit poll-eve, publikimit tė detyrueshėm tė tirazheve tė gazetave dhe revistave, etj. Si njė mundėsi pėr tė rritur transparencėn, konkurencėn reale nė treg dhe pėr tė rritur presionin pozitiv mbi mbi ligjvėnėsit, qeverisjen e vendit dhe politikbėrėsit nė pėrgjithėsi.
Eshtė nevojė urgjente qė paralel me ndryshimin e drejtuesve tė RTSH, tė pėrgatitet njė kornizė, njė platformė apo njė program remormash orientuese dhe detyruese pėr zbatim. Nė mėnyrė qė ekipi i ri drejtues, qė zgjidhet nė fillim tė vitit tė ri, ta ketė nė dorė, si njė busull orientuese nė rrugėn e tyre tė re. Njė rrugė e gjatė pa kthim, drejt reformimit tė Radio Televizionit Publik Shqiptar. Deri nė shndėrrimin e tij tė plotė, nga pronė e elitės qeverisėse tė radhės, nė pasuri tė pėrbashkėt tė publikut shqiptar. Na ndiqni dhe nė Facebook dhe Twitter
* Fjala e mbajtur sot nė tryezėn e organizuar nga OSBE pėr reformimin e transmetuesit publik shqiptar.