Analiza

28/10/2013 12:47:50

Ēfarė mėsova mbi barazinė gjinore nė Shqipėri ?

nga Englantina Gjermeni

TIRANE - Pavarėsisht faktit se Shqipėria ka ndėrmarrė njė numėr programesh tė cilat mbėshtesin tė drejtėn e grave nė tregun e punės, akoma ngelen pėr t’u zbatuar masat specifike tė cilat adresojnė diferencėn gjinore nė punėsim, pjesėmarrjen e ulėt tė grave nė sektorin e sipėrmarrjes dhe hendekun gjinor tė pagave. Mungesa e zbatimit tė kėtyre ligjeve dhe masave mbetet njė problem i madh nė vend.

Ekziston njė hendek i madh mbi atė ēfarė shkruhet nė ligj dhe jetėn e vėrtetė tė njė gruaje shqiptare. Shpeshherė kam pyetur veten “Pse ėshtė kaq e vėshtirė qė kėto ligje pėr tė drejta tė barabarta tė zbatohen?” Mendoj se mund tė rendis disa arsye, njė pjesė e tė cilave janė tė njohura pėr tė gjitha shoqėritė, dhe disa tė tjera lidhen me kontekstin dhe mėnyrėn e tė menduarit nė shoqėrinė shqiptare. Ka pasur ditė kur unė jam ndjerė e fuqishme dhe e dobėt nė tė njėjtėn kohė.

Edhe pse pėr mė shumė se katėr vite jam pjesė e jetės politike nė Shqipėri dhe jo mė e shoqėrisė civile, unė mbetem njė aktiviste e devotshme e barazisė gjinore dhe tė drejtave tė grave. Si e vlerėsoj unė tani problemin nga kėndvėshtrimi i njė vendimmarrėsi ? E mbi tė gjitha cila ėshtė zgjidhja e kėtij problemi ? Kam dėshirė tė ndaj me ju tre leksione qė kam mėsuar, qė mendoj se do t’i sjellin ndryshimet ligjore me pranė jetės sė grave, duke forcuar nė kėtė mėnyrė pozitat e tyre.

Duhet tė pėrqendrohemi nė fuqizimin ekonomik dhe politik tė grave nė tė njėjtėn kohė, pasi janė dy gjėra qė kanė lidhje. Pėrsa kohė qė gratė do tė jenė tė varura ekonomikisht, ato do tė kenė pak fuqi pėr tė marrė vendime. Arsyeja pėr kėtė nuk ėshtė shumė e komplikuar. Gratė qė jetojnė nė varfėri ballafaqohen me barriera strukturore, tė cilat kufizojnė kontributin e tyre nė familje.

Nuk ėshtė aspak koincidencė qė varfėria, analfabetizmi, vdekshmėria foshnjore, trafikimi dhe pjesėmarrja e dobėt nė struktura vendimmarrėse qėndrojnė sė bashku. Nėse duam tė shikojmė mė shumė gra nė politikė, duhet t’i kushtojmė mė shumė vėmendje ēėshtjeve tė tyre, dhe duhet tė punojmė mė shumė pėr t’i krijuar kushte pėr pavarėsi ekonomike.

2. Duhet tė mbėshtesim programet e decentralizuara, tė cilat fuqizojnė rolin e gruas nė komunitet. Mendoj se kjo nuk mund tė arrihet nėse zbatohet njė ose dy programe, por vetėm nėse zbatohen disa tė tilla, si programe edukimi, programe mbi kujdesin shėndetėsor, programe lidershipi, etj. Gjithashtu duhet tė pėrqendrohemi te fuqizimi ligjor i grave. Si mund t’i mbrojnė gratė tė drejtat e tyre, nėse nuk i njohin ato ? Kjo ėshtė njė fushė qė kėrkon bashkėpunim tė ngushtė ndėrmjet qeverisė dhe agjencive tė zhvillimit.

3. Duhet tė mbėshtesim pjesėmarrjen e grave nė vendimmarrje. Por vetėm kjo nuk ėshtė e mjaftueshme. Ėshtė pikėrisht kjo fushė qė mė shqetėson mė shumė. Ne shpeshherė gabojmė dhe flasim pėr pjesėmarrjen e grave nė politikė vetėm nėpėrmjet numrave, pa i kushtuar vėmendje kontributit qė ato japin. Flasim pėr statistika dhe nuk i referohemi aspak performancės dhe kontributit tė grave nė politikė. Deri nė ҫfarė mase mund tė pėrfaqėsojnė gratė interesat e tyre nė polikbėrje ? Deri nė ҫfarė mase luftojnė gratė me strukturat patriarkale ? A dėgjohet zėri i tyre ? A bashkėpunojnė gratė me njėra–tjetrėn, dhe me burrat gjithashtu e nėse jo, ēfarė mund tė bėhet pėr ta ndryshuar kėtė ?

Nė punėn tonė pėr tė arritur objektivat zhvillimore tė mijėveēarit dhe standartet europiane ėshtė e nevojshme tė kanalizojmė pėrpjekjet tona me qėllim garantimin e mundėsive tė barabarta pėr gratė, tė cilat pėrbėjnė mė shumė se gjysmėn e popullsisė sė globit.

Nisur nga pėrvoja ime vetjake mendoj se e vetmja mėnyrė pėr pėrfshirjen e ēėshtjeve gjinore nė programet kombėtare dhe ndėrkombėtare ėshtė nėpėrmjet rritjes sė pjesėmarrjes sė grave nė politikė. Nėse pėrfaqėsimi i grave nė qeveri dhe parlament ėshtė i ulėt, ēėshtjet gjinore nuk do tė adresohen nė formėn e duhur dhe mbi tė gjitha nuk do tė marrin vėmendjen e merituar. Pėr mė tepėr, vetėm nėpėrmjet pėrfaqėsimit tė balancuar tė gruas nė politikė dhe qeveri do tė jemi nė gjendje tė ndėrtojmė njė demokraci solide dhe tė qėndrueshme.

Fuqizimi dhe pėrfaqėsimi i gruas nė sferėn publike, politike dhe ekonomike nuk ėshtė vetėm njė derivat i njohjes sė rolit tė gruas nė zgjidhjen e problemeve globale, por mbi tė gjitha ėshtė njė shprehje e qartė mirėnjohje dhe pranimi i luftės sė grave pėr liri, drejtėsi dhe barazi. Shoqėritė nė mbarė botėn janė duke ndryshuar me hapa tė shpejtė dhe e ardhmja e ekonomisė dhe shoqėrisė sonė varet shumė nga aftėsia e gruas pėr tė nxjerrė nė pah potencialet dhe fuqinė e pamohueshme qė ka pėr zgjidhjen e problemeve nė kohė.

Dua tė falenderoj shtetet pjesėmarrėse tė OSBE-sė dhe Partnerėt e Mesdheut pėr vendosjen e ҫėshtjes sė fuqizimit tė rolit tė gruas nė krye tė axhendės. Duke marrė shkas nga zhvillimet nė pjesėn veriore dhe lindore tė Mesdheut, diskutimi i rolit tė gruas nė jetėn politike, ekonomike dhe sociale, merr njė vlerė tė shtuar dhe vjen nė njė moment shumė tė pėrshtatshėm.

Qė prej Samitit tė Stambollit, ku shtetet pjesėmarrėse ranė dakord se pėrfshirja me tė drejta tė plota e grave ėshtė thelbėsore pėr tė garantuar paqe dhe stabilitet nė vendet e OSBE-sė, ka patur nisma tė ndryshme pėr tė promovuar barazinė gjinore, si brenda Organizatės, ashtu edhe nė shtetet pjesėmarrėse tė saj.

Kėtu pėrfshihet Plani Aksional i vitit 2004 pėr promovimin e Barazisė Gjinore, si edhe disa vendime tė Kėshillit Ministerial tė projektuara pėr tė rritur pėrfaqėsimin e grave nė jetėn politike dhe publike, si edhe pėr tė promovuar mundėsi tė barabarta nė sferėn ekonomike. Referuar kėtyre vendimeve janė zbatuar disa projekte nė shtete tė ndryshme anėtare, pėrfshirė edhe nė Shqipėri.

Prezenca e OSBE-sė nė Shqipėri po implementon aktualisht njė program qė synon tė promovojė praktikat mė tė mira tė barazisė gjinore nė qeverisjen vendore, duke prekur disa grupe specifike, pėrfshirė kėtu kryetaret femra tė Bashkive apo Komunave, si edhe pjestaret femra tė kėshillave bashkiake apo komunale.

Mendoj se OSBE-ja ka vendosur njė bazė tė mirė, e cila mund tė pėrdoret nga vendet partnere, referuar kėrkesave dhe nevojave tė tyre. Organizata paraqet gjithashtu njė platformė tė shkėlqyer pėr tė shkėmbyer praktikat pozitive nė kėtė sferė, siҫ po bėjmė edhe ne gjatė kėsaj konference.

Pėr herė tė parė nė historinė e Shqipėrisė (ashtu si edhe nė historinė e vendeve tė rajonit), gjashtė zonja tė nderuara u emėruan si ministre nė qeverinė e re tė Kryeministrit Edi Rama. Unė kam nderin dhe privilegjin tė jem njėra prej tyre, duke u vėnė nė shėrbim tė popullit dhe vendit tim nė drejtimin e dy sektorėve tė rėndėsishėm, zhvillimit urban dhe turizmit.

Pėrbėrja e re e qeverisė ka reflektuar vizionin thelbėsor tė forcės tonė politike pėr t’i dhėnė mė shumė pėrgjegjėsi grave, politikanėve tė rinj dhe aktorėve tė shoqėrisė civile pėr tė qėnė mė efiēentė, mė pėrfaqėsues, mė gjithėpėrfshirės dhe me standarte tė larta demokratike.

Ėshtė pėrgjegjėsia ime qė sė bashku me pjestarėt e tjerė tė Kėshillit tė Ministrave tė vendosim standarte tė reja qeverisėse; standarte qė do tė maten pėrmes rezultateve nė luftėn kundėr korrupsionit, menaxhimit tė burimeve natyrore, dhe promovimit tė zhvillimit dhe rritjes ekonomike tė qėndrueshme.

Ne, gratė ministre tė kėsaj qeverie kemi njė pėrgjegjėsi tė madhe pėr tė vendosur njė model ekselence pėr t’u ndjekur nga gra tė tjera. Unė besoj se nė njė demokraci funksionale me zgjedhje tė lira dhe tė ndershme pėrfaqėsimi i gruas ėshtė njė domosdoshmėri, dhe po aq sa tė rėndėsishėm janė numrat, aq e rėndėsishme duhet tė jetė dhe cilėsia e pėrfaqėsimit. Na ndiqni dhe nė Facebook dhe Twitter


* Autorja ėshtė Ministre e Zhvillimit urban dhe turizmit nė shqipėri. Artikulli ėshtė marrė nga fjalimi i saj nė konferencėn "Rritja e rolit tė gruas nė sferėn publike, politike dhe ekonomike", Monako.

HermesNews - ©2013