Aktualitet
21/09/2013 11:26:37
22 Shtatori, dita pa makina
Ambjentalistėt bėjnė thirrje pėr tė respektuar ambjentin
TIRANĖ - Ambientalistėt, nė prag tė Ditės Europiane pa Makina, u kanė bėrė thirrje qytetarėve tė lėvizin sa mė pak me mjete, duke shfrytėzuar lėvizjet sa mė miqėsore me mjedisin, me biēikleta apo mjete tė transportit urban. 
Ditėn e nesėrme do tė organizohen aktivitete tė ndryshme nė vend. Kėshtu, Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit tė Ujėrave, nė bashkėpunim me projektin e Bashkimit Europian SELEA, organizon aktivitetin e krosit ēiklistik nė Tiranė. Ndėrsa nė qytetin e Vlorės, Qendra e Informacionit, Aarhus me mbeshtjetjen e Qendrės Rajonale te Mjedisit dhe nė bashkėpunim me Qendren e Informimit tė BE-se, organizon pėr tė pestin vit radhazi "Marshimin Mjedisor", me nxėnės tė shkollave 9 vjeēare dhe atyre tė mesme, si dhe me pjesėmarrjen e qytetarėve.
Nė periudhėn 16-22 Shtator tė ēdo viti, me nismėn e Bashkimit Europian, organizohet nė vend Java Evropiane e Qarkullimit, e cila finalizohet me datėn 22 Shtator, me ditėn "Nė qytet pa makinėn time".
Kjo nismė europiane e ka zanafillėn nė Francė nė 1998. U deshėn rreth katėr vjet qė ajo tė bėhej njė nga manifestimet me pėrfshirjen mė tė madhe nė fushėn e mbrojtjes sė mjedisit. Nė vitit 2002 ishin 476 qytete, tė cilat u pėrfshinė pėr herė tė parė nė iniciativėn 'Java Europiane e Qarkullimit', ndėrsa nė 2009, numri i qyteteve tė pėrfshira ishte 13.000.
Shqipėria u ėshtė bashkuar nė vitin 2003 vendeve europiane nė organizimin e aktiviteteve qė synojnė ndėrgjegjėsimin e publikut pėr pasojat negative qė shkakton pėrdorimi pa kriter i automjeteve nė mjedis, si nė cilėsinė e ajrit, shtimin e zhurmave. Aktivitete tė tilla synojnė inkurajimin e zhvillimit tė transportit tė qėndrueshėm publik.
Ndotja e ajrit/ Shumė veprimtari sjellin ndotjen nė ajėr, si transporti, industria, sektori i energjetikės, nxjerrja dhe pėrpunimi i naftės dhe gazit, si dhe zhvillimi urban. Ndotje tė ndjeshme gjithashtu krijohen edhe nga veprimtaritė bujqėsore nga hedhja e mbetjeve. Disa nga efektet kufizohen nė ajėr, kurse tė tjerė kontribuojnė nė ndryshimet klimaterike.
Nė vendin tonė ndotėsit kryesorė janė sektorėt e transportit, ndėrtimit dhe industrisė. Numri i automjeteve nė pėrdorim nė vend po rritet me shpejtėsi. Nė fund tė vitit 2005 nė Shqipėri u regjistruan rreth 285 mijė mjete motorike ose rreth 20 herė mė shumė se nė vitin 1991.
Vjetėrsia e tyre rrit gjithashtu shkarkimet. Faktorėt e pėrkeqėsimit tė shkarkimeve pėr ēdo 25 mijė km rrugė (pune) janė CO rritet me 97%, NO2 rritet me 96%, Hidrokarburet (HC etj) 107%.
Si masa tė rėndėsishme pėr Sektorin e Transportit konsiderohen nxitja dhe mbėshtetja pėr tė ndryshuar raportin e makinave me benzinė me makinat qė pėrdorin naftė si dhe pėr tė shtuar makinat e reja, pėrmirėsimi i transportit publik tė qėndrueshėm, pėrmirėsimi i infrastrukturės rrugore, disiplinimi i trafikut, shtimi i vendparkimeve, etj.
Ndotja e ajrit dhe shėndeti/ Ajri i pastėr ėshtė jetėsor pėr njeriun, ndėrkohė qė ėshtė provuar qė ajri i ndotur sjell probleme shėndetėsore si rastet e sėmundjeve kardiovaskulare dhe tė frymėmarrjes. 
Ndikimi mbi shėndetin shfaqet me sėmundjet e shtuara tė frymėmarrjes, dėmtime tė mushkėrive, vėshtirėsi nė frymėmarrjeje, dhimbje kraharori nė tė sėmurėt nga zemra, dhimbje koke, tė pėrziera, njė reagim mendor i ulur, nivele tė larta vdekjesh, kancer, ngacmim kronik i syve, mushkėrive apo i lėkurės, ērregullime neurologjike, etj.
Burimet kryesore tė kėtyre ērregullime janė makinat dhe kamionėt, veēanėrisht me naftė, oxhaqet dhe stufat me dru, erėra qė fryjnė dhe ngrenė pluhur nga rrugėt, bujqėsia dhe ndėrtimet, si dhe industria e rėndė.
Disa fakte/ Ēdo vit njė makinė shkarkon tre herė mė shumė grimca dhe blozė se sa pesha e saj. Njė biēikletė jo vetėm qė nuk ndot, por ndikon nė ruajtjen e shėndetit.
500 metra rrugė ju mund t'i bėni vetėm pėr tetė minuta, ju kursejnė kohė: mėnjanoni pritjen nė semafor dhe mbi tė gjitha mėnjanoni stresin e gjetjes sė parkimit, i cili sa vjen dhe vėshtirėsohet. Pėr tė ulur ndotjen nga pėrdorimi pa kriter i makinave personale, pėrpiquni tė pėrdorni mė pak makinėn, ndėrsa pėr rrugė tė shkurtra pėrdorni ecjen me biēikletė dhe nė kėmbė. Na ndiqni dhe nė Facebook dhe Twitter