12/04/2013 16:17:54

Propaganda dhe kori i gjinkallave të parisë së Tiranës

nga Grid Rroji

TIRANE - Çfarë është propaganda ? Propaganda është një formë predikimi e cila ka filluar të përdoret fillimisht nga Kisha Katolike për të promovuar doktrinën kristiane kur Papa Gregori XIV krijoi Bashkësinë e Shenjtë të Përhapjes së Besimit (Sacra Congregatio de Propaganda Fide). Origjina e fjalës vjen nga latinishtja propagare, që do të thotë përhapje, masivizim i mesazhit. Megjithatë, teknikat e bindjes së masave nga grupe të caktuara me qëllime pak a shumë politike kanë zanafillë që nga lashtësia. Që nga Pisistrati, Sofistët, Platoni e Aristoteli, Makiaveli, Volteri dhe Rusoja e deri tek Napoleoni shtetarë dhe mendimtarë kanë përdorur dhe perfeksionuar mjetet propagandistike të përhapjes së mesazhit. Më tej, gjatë Luftës së Parë dhe të Dytë Botërore u vunë bazat e propagandës moderne, kurse Lenini dhe Mao i perfeksionuan teknikat e saj dhe agjitacionit duke e kthyer propagandimin në një shkencë të organizimit politik.

Zhak Elyli e përkufizon propagandën si “një bashkësi teknikash të përdorura nga një grup njerëzish të organizuar të cilët synojnë të krijojnë pjesëmarrje aktive apo të pavullnetshme tek një masë njerëzish të kushtëzuar nga manipulime psikologjike”. Thënë thjesht, propaganda është shpërndarja e informacionit shpesh të rremë por edhe me aspekte të së vërtetës, në mënyrë të pandërprerë e me të gjitha mjetet e mundshme. Propaganda përdoret nga grupe njerëzish për të kushtëzuar psikologjikisht masën e gjerë e për ta bërë popullin të sillet në mënyrën që kërkojnë ata. Në politikë kjo bëhet për të kushtëzuar jo vetëm sjelljen e zgjedhësve dhe edhe për të drejtuar preferencat e tyre drejt njërës apo tjetrës palë. Për shembull, anti-komunizmi është shndërruar në një nocion qendror të mbështetësve të partisë demokratike ndonëse Sali Berisha ishte komunist para se të bëhej demokrat dhe bashkëpunëtorët e tij janë shumica me prejardhje nga nomenklatura. Në të njejtën mënyrë, militantët e disiplinuar socialistë bëjnë be se janë anëtarë të një partie të majtë ndonëse të gjithë drejtuesit e tranzicionit janë milionerë e grabitës së pasurisë së përbashkët. Asnjëri nga paradokset e përshkruara më sipër nuk mund t’i bindë ata se faktet tregojnë të kundërtën. Me pak fjalë, kur propaganda funksionon, e vërteta vdes, faktet nuk kanë më vlerë.

Që të funksionojë dhe ta mbajë masën popullore të painformuar e të trullosur propaganda duhet të plotësojë këto kushte: 1) të jetë totale, ose të mbulojë të gjitha aspektet e informimit dhe të jetës shoqërore; 2) të jetë e organizuar dhe profesionale, pra të bëhet nga njerëz të cilët e dinë se ç’po bëjnë dhe veprojnë me plan të qartë dhe efektiv; dhe 3) të jetë e vazhdueshme dhe e pandërprerë në një cikël përsëritës të cilit askush nuk mund t’i shpëtojë. Kjo bëhet me anë të bashkëbisedimit, mediave të shkruara, televizionit, kulturës, artit dhe në nivelin e kafenesë orientale me anë të thashethemnajës. Në kushtet e sotme, mediat kontrollohen nga palët e parisë dhe ndonëse ka dallime midis palëve, ato nuk janë të mbështetura në ideologji të qëndrueshme. Për shembull, kur Sali Berisha bëri aleancë me Ilir Metën më 2009ën “mediat e djathta” lavdëruan aftësinë politikëbërëse të tij, ndërsa të majtat thërritnin “kapni ujkun”. Në kushte të njëjta, në 2013ën pozitat janë kryekëput të kundërta. “Mediat e majta” po bëjnë hara-kiri të përditshëm për të justifikuar “Rametën”, ndërsa “të djathtat” zbuluan papritmas moralin. Të dyja palët kanë qartësisht objektiv madhor ruajtjen e sistemit edhe pse mundohen të favorizojnë palët përkatëse për pushtet. Së dyti, propaganda e tranzicionit është e organizuar, gazetat e secilës palë dalin me tituj të ngjashëm e të koordinuar dhe shpeshherë dëgjon qytetarë që thonë se “nuk mësohet gjë nga gazetat”. E megjithatë gjithkush lexon dhe shikon kanalin televiziv përkatës duke e përforcuar rolin që luan propaganda në sjelljen e tyre. Së treti, propaganda është tashmë e pandërprerë. Përveçse ka zaptuar pjesën më të madhe të hapësirës mediatike, politika kushtëzon fuqishëm çdo aspekt të shoqërisë. Paria ka përqafuar parimin “hajdut është vetëm ai që kapet”, mediat e përforcojnë duke ndërtuar mitet fallso të të fortit, degjenerimit moral dhe qejfit pa fre. Më tej, kooptimi i shoqërisë civile e ka privuar qytetarin nga një tjetër burim mbështetës kundër propagandës. Shoqëria civile është e ndarë dhe i shërben me besnikëri palëve të parisë.

Një historik i shkurtër i teknikave të propagandës gjatë tranzicionit.

Si kanë përparuar teknikat e parisë së Tiranës gjatë viteve? Paria e Tiranës ka qenë që në krye të herës plotësisht e ndërgjegjshme se sistemi oligarkik dhe hajnor që ka ndërtuar nuk mund të mbijetonte pa një themel të fortë propagandistik. E dalë nga shkolla leninisto-maoiste e ish Partisë së Punës, pjesëtarët e saj ishin tepër të familjarizuar me teknikat e propagandës që përdorte shteti komunist, të cilat ishin jo vetëm të sofistikuara por edhe shumë efektive. Mirëpo, ndryshimi që solli Lëvizja Studentore jua ka komplikuar punën sepse tashmë tregu mediatik nuk është më monopol, dhe nuk munden të përdorin dhunën e hapur për të nënshtruar të pabindurit si dikur. Ndaj edhe ata kanë përdorur një seri teknikash shumë të sofistikuara për të mbajtur popullin shqiptar në terr e të topitur.

Pas rënies së regjimit monist, sistemi i mëparshëm i mjeteve të informacionit publik ra në dorën e pushtetit të ri. E përbërë nga ish intelektualë të regjimit dhe pjesë nga profesorati universitar, e ngjizur dhe edukuar me frymën leniniste të informacionit publik, dhe e gjindur përpara një aparati të konsoliduar por tejet të varfër nga ana materiale paria e re zgjodhi vazhdimësinë e mjeteve të propagandës të përdorura nga regjimi i vjetër duke dominuar tregun veçanërisht nëpërmjet Televizionit Publik. Duhet theksuar që shumica fshatare e popullsisë kishte krijuar refleksin propagandastik që t’a merrte informacionin vetëm nga burimet zyrtare. Qysh herët, pala e parisë që ishte në minorancë filloi t’i adaptohej kushteve të reja duke krijuar mjetet e veta të informimit siç ishin gazetat. Pas krizës së 97’tës paria konstatoi se ekzistonin kushtet që mjetet e propagandës të bënin një hop cilësor. Kjo përkon me krijimin e televizioneve të para private të cilat u konceptuan si vegla të palëve të cilat shërbenin për ta vizualizuar mesazhin propagandistik. Me kalimin e kohës, këto u bënë jo vetëm përçuese besnike të mesazhit politik të palëve por edhe të metanarrativës ekonomiko-shoqërore që në gjuhën popullore shprehet “Hani, pini, vidhni e vrisni. Bëni qejf se të gjithë do vdesim”. Kjo pasqyrohet jo vetëm tek banaliteti dhe mungesa e informacionit të emisioneve politike por edhe në përqafimin e spektakleve si Big Bradher dhe Ezel.

Paria ka krijuar kësisoj një realitet paralel me dy nivele, njërin për vete dhe tjetrin për popullin. Në nivelin e vet, paria merret vesh më së miri pavarësisht sharjeve dhe fyerjeve nëpër ekrane televizive. Menjëherë pas debateve debatuesit i shkelin syrin njëri tjetrit me nënkuptimin “i ka politika këto”. Më tej, shumica e tyre kanë prejardhjen e njëjtë dhe lidhen me mijëra fije të dukshme e të padukshme me njëri tjetrin. Pra, në nivelin e vet paria bën teatër pork a mirëkuptim të plotë mes palëve. Në nivelin e popullit paria mbjell tmerr, frikë nga kundërshtari, dhe hasmëri për vdekje. Ajo nuk ngurron të merret me familjen, të ekspozojë aferat e pista të secilës palë por deri aty sat ë mos derdhet çorba, si dhe të krijojë përshtypjen se lufta mes tyre është për jetë a vdekje. Kësisoj, militant socialist nuk e pi kafen në të njëjtin lokal me demokratin e katundit të vet, por dy deputetët e zonës i gjen shpeshherë duke ndarë thela të tortës publike, duke ndërhyrë për aksh biznesmen, apo duke kërkuar aksh tender. Ndryshimi midis atyre që janë në pushtet dhe atyre të opozitës është që opozitarët marrin një pjesë disa herë më të vogël. Por marrëdhënia përmbyset kur ndërron pushteti. Nga ana e vet media kryen roline përsëritësit dhe shumuesit të mesazhit sepse ngado që të shkosh nuk do gjesh asnjë grimë gazetarie të mirëfilltë por copëza fjalësh të ushqyera me kujdes nga palët e parisë.

Propaganda sot dhe kori i gjinkallave të parisë së Tiranës.

Me zhvillimet teknologjike të kohëve të fundit praktikimi i propandës bëhet më i vështirë por jo i pamundur. Nga njëra anë bërja e propagandës është vështirësuar sepse ka shumë burime në rrjet të cilat nuk mund të kontrollohen. Por çdo problem e ka zgjidhjen e tij. Paria ka ndërtuar shtresezime të panumërta mediash në rrjet të cilat e bëjnë aq të komplikuar dhe aq të larmishme panoramën sa është bërë tashmë e vështirë edhe për përdoruesin e internetit për të zgjedhur burimet e duhura. Duke qenë të ndërgjegjshëm që propaganda funksionon në nivelin emocional dhe jo atë racional këto janë disa nga teknikat propagandistike që përdor paria :1) sulmet personale deri në ekstrem. Siç ka thënë Gëbelsi, një sulm i pafre i pavërtetë është shumë më efikas se sa një sulm i moderuar i vërtetë. Këto shumëfishohen me anë të korit të gjinkallave gjithologe të cilët nuk mendojnë se ka fushë ku nuk mund të japin mendim. Pra në vend që të merremi me idetë e udhëheqësve na thuhet se “Edi Rama ka tërhequr një vizë” dhe “ Sali Berisha është me ilaçe psikiatrie”. Në qoftë se kjo debatohet tek Fevziu nga Çili dhe Çim Peka nga një krah, dhe Muçi Puçi Rrushi Rrapatushi dhe Lorenc Vangjeli më anë tjetër kjo lloj qasjeje legjitimohet; 2) kornizimi i kundërshtarit është një nga metodat më efikase sepse e bën pjesëtar të rromuzit pikërisht viktimën. Në vend që të pyetet përfaqësuesi politik se cilat janë idetë e tij, kundërshtarët me finokëri krijojnë debate false mbi çështje dytësore. Në momentin që media i merr dhe shumëfishon këto debate, politikani detyrohet të përgjigjet, duke lënë mbasdore idetë e veta. Për shembull, me daljen e Aleancës Kuqezi në fushë paria përhapi idenë se ky ishte një krijim i Turqisë. Edhe në qoftë se kjo nuk ka baza vërtetësore çdo parti serioze duhet t’I japë përgjigje akuzës për tradhti kombëtare, aq më tepër një parti nacionaliste. Pra në vend që të shpjegonte pozicionet e saj kombëtariste AK-ja u detyrura që të rrinte në mbrojtje e të mohonte një gjë sot, një nesër, një pasnesër; 3) Më pas loja vazhdon me anë të teknikës së “tokës së rrëshkitshme” ose kalimit nga një degë në tjetrën për të mos i lënë bashkëbiseduesit mundësi të shprehet. Kësisoj e vërteta nuk bën pjesë në debatet politike sipas modelit “ti bëj pyetjet që do, unë jap përgjigjet që dua”. Një shembull është taktika elektorale e demokratëve në këto zgjedhje, të cilët kurdo që dikush i pyet a është abuzuar në aksh ministri nxjerrin lista me hajdutë socialist të cilët kanë vjedhur gjatë pushtetit të tyre 2001-05!; 4) një nga taktikat më të frytshme për të dëmtuar kundërshtarët politikë është marrja për të mirëqenë se nuk ka rrugë tjetër përpos imoralitetit të parisë së Tiranës. Për shembull, justifikimi i gjinkallave të radhës së Edi Ramës për marrëveshjen e ngjalave është në gjuhën popullore “ky stan këtë bulmet ka”; 5) Më e ulët ende është teknika e krijimit të dasive të rreme si veriorë/malokë dhe jugorë fushorë, ortodoksë qytetarë e myslimanë katundarë, apo më e ulta klanet e dala nga regjimi i kaluar/elitë dhe populli katundar.

Në vend të përfundimit.

Për ta përfunduar, paria e Tiranës i përdor të gjitha mjetet e mundshme për të mbajtur popullin e vet nën një sundim demagogjik me anë të propagandës së shfrenuar. Ajo i njeh mirë rregullat e bërjes së propagandës efikase dhe përdor pa mëshirë korin e laraskave të opinionistëve, analistëve, gazetarëve dhe të ftuarve televizivë profesionistë. Mirëpo me zhvillimin e teknologjisë shqiptarët e kanë një rrugëzgjidhje. E vërteta ka shumë mënyra për të dalë, megjithë tentativat e parisë për të manipuluar turpshëm edhe Fejsbukun dhe Tuiterin. Paria nuk mund të manipulojë shumicën e blogjeve ku shprehet mendimi intelektual shqiptar si nga brenda dhe nga jashtë vendit. Paria nuk mund të kontrollojë shprehjen e mendimeve të njerëzve hapur në Fejsbuk nga rehatia e anonimatit. Me anë të gjinkallave ajo mundohet t’i quajë këto pasoja të mosqytetërimit të popullit, por kushdo që e njeh sadopak sociologjinë e di që ato janë mekanizma shkrehës të një populli që nuk sheh rrugëzgjidhje nga drejtuesit e vet. Paria nuk mund t’i parandalojë nismat që lindin në internet si Vota e Bardhë e cila u bën thirrje atyre që nuk e gjejnë veten të përfaqësuar nga paria t’i vendosin një kryq fletës së votimit e t’ a bëjnë atë të pavlefshme. Ndaj, edhe jam i bindur se megjithë vështirësitë ditë më të mira do vijnë për shqiptarët.

shinasi.wordpress.com

Dërgo me email | Stampo artikullin