01/04/2013 05:54:57

Për idetë, botën dhe Zotin

nga Bujar Plloshtani

TIRANE - Idetë paraqesin mendimin dhe stadin e pjekurisë psikike të njeriut. Përmes mendimit mund të paraqesim vullnetin apo aktin psikik të njeriut, cilësitë e Zotit dhe konceptin e ndërtimit të botës. Mendimi është shprehësi psikike, e cila nxjerr në dritë qëndrimet tona logjike për një veprimtari apo punë të caktuar. Kjo para së gjithash aludon në mendimin si vlerë krijuese që burimin e vet e ka nga ndriçimi i një Zoti. Pra, mendimi është veprim psikik i aftë për të arsyetuar me vlerë logjike gjësendin në natyrë.

"Filozofët iluministë, përgjithësisht, e pranonin këtë përbuzje për ndjenjat dhe afeksionin. Për ta mendimi ishte motorri i vetëm që të çonte drejt përparimit dhe arsyeja duhej kërkuar vetëm te mendimi". Është e një rëndësie të veçantë të investohet për një mendim dhe arsye ndryshe nga e zakonshmja, pasi mendimi racional dhe arsyeja kritike mund ta orientojnë njeriun të qeverisë bindjet e tij intelektuale drejt të vërtetës së pashmangshme, ndërsa psikika ndihmon t’i orientojë në lëvizje aktive veprimet e ndryshme.

Idetë nuk i kemi të lindura, sepse njeriu lind tabula rasa, por i përfitojmë me anë të mjeteve empirike të të menduarit në përgjithësi. Idetë mund t’i përfitojmë për hir të angazhimit intelektual, duke u përpjekur në shqyrtimin e plotë të njohjes së vërtetë. Idetë në thelb janë pasive, por psikika i udhëheq në orientimin e sistemit mendor.

Koncepti i botës është paraqitje e ekzistencës së njeriut nëpërmjet Zotit. Principet e njohjes së botës mund të jenë gjykim ndaj vullnetit të njeriut karshi Providencës hyjnore. Bota që ndodhet përballë nesh, varësisht veprimeve tona mund të na kthejë qëndrimin e lumturisë, ose do të na sprovojë drejt një "dueli" plot me përgjegjësi. Njeriu do të duhet të sfidojë ekzistencën nga përditshmëria, që më pas të mbrohet nga ndikimi i jashtëm, i cili është edhe i padukshëm për sistemin tonë mendor, pra i panjohur. Ndikimi i jashtëm është sjellja e natyrës që mund t’i imponohet krijesës njerëzore ndaj kalimeve të zakonshme.

Të dish do të thotë të kuptosh. Ndërkaq, të kuptuarit është arsyeja e lartë njerëzore që të çon deri te njohja e vërtetë e gjësendit. Përgjatë njohjes, te njeriu, lind kohëzgjatja e mishërimit të intelektit për t’i zbërthyer joshjet e panjohurës. Udha deri te njohja është përpjekje e vazhdueshme e intelektit drejt përsosjes së ideve dhe mendimit. Në këtë ekzistencë gjithçka rrjedh si pasojë e shkakut drejt qëllimit.

Edhe e keqja edhe e mira rrjedhin si proces i vazhdueshëm dhe realizohen në marrëdhënie me ekzistencën e njeriut. Në botë pothuaj gjithçka është e sistematizuar të qeveriset sipas një rregulli të përkryer, madje ku vullneti i njeriut është një realitet i vendosur brenda konceptit dhe sistematizimit të këtij rregulli të përkryer. E keqja dhe e mira janë pjesë aktive e ndërveprimit brenda llojit njerëzor, gjithnjë ndërveprojnë si dy elemente bazike të pandashme sipas një shkaku të domosdoshëm.

Prandaj, ekzistenca e njeriut rrjedh dhe sistemohet me ligjet e natyrës sipas një rregulli të përkryer të diktuar nga Qenia e përjetshme. Njeriu mund të gjendet shpeshherë në ndonjë ndikim të jashtëm, i cili mund t'i krijojë një zbrazëtirë që e vështirëson mundësinë e realizimit të planit të tij, por njëherazi, ai do ta kuptojë këtë ndikim brenda vetes, dhe do të përpiqet ta forcojë veten duke i dhënë qëllim ose ambicie që të udhëhiqet drejt të vërtetës së tij.

y tundim i jashtëm që rezulton më shumë kah pesimizmi vjen deri te pasiguria për jetën, duke e detyruar atë të fitojë bindje apo qëndrim të errët ndaj zhvillimit të ekzistencës. Njeriu ndodhet në udhë të vështirë, sa e ndërlikuar po aq dhe e lehtë, pasi kalon në më të fshehtat shkallë të mendimit. Ky shfrenim te disa karaktere njerëzish mund të shihet edhe si ambicie për ta ndryshuar sistemin tek vetja, por edhe si mbyllje hermetike ndaj realitetit.

Njeriu dhe psikika e tij mund të thuhet se janë natyrë e ndikueshme nga faktorë të ndryshëm. Rënia brenda pesimizmit shpirtëror duhet të jetë i prirur më shumë nga një vullnet i jashtëm, i panjohur për ne. Edhe për kundër vullnetit tonë, të gjithë rrjedhjet në proces kanë efektin e duhur, pavarësisht se ne nuk e ndiejmë apo kuptojmë thelbësisht sjelljen natyrore drejt ekzistencës njerëzore.

Ne s’e dimë për tek cila udhë absurde duhet të kalojmë, madje dhe në të vërtetë se çfarë është Zoti, bota dhe njeriu. Ç’na kanë shtyrë detyrimet e ligjeve të natyrës të përshtatemi me veten! I gjithë ky kalim yni duket qartë se përbën një sfidë për ekzistencën njerëzore. Edhe përditshmëria është kusht i ekzistencës njerëzore, ashtu sikurse dhe sfida për t’u përshtatur me ligjet e natyrës përbën një kusht ekzistencial.

Edhe mund të duket se kemi mungesë të plotë të njohjes reale mbi Zotin dhe botën, prandaj, njohja jonë kërkon të bindet domosdoshmërisht që të qëndrojë në këtë arenë si pasojë e arsyes së kulluar, e cila të çon deri te përgjegjësia shpirtërore, sepse vërtet Zoti dhe bota mund të jenë dy koncepte të pamundshme gjer në thelbin e arsyes së drejtë. Kështu si nuk dimë esencën e sekretit të botës apo vullnetin e përshtatur midis nesh dhe botës, nuk dimë as ku qëndron thelbi ynë që ndodhemi në këtë udhë të vështirë; por dimë vetëm që duke e lënë këtë botë të mjerë kemi për të rënë në duart e një Zoti, por gjithmonë pa e ditur se ku dhe si do të përfundojë fati ynë i squllët.

HermesNews - ©2013

Dërgo me email | Stampo artikullin